گاهی پیش می‌آید که یک واحد صنفی، پزشک، رستوران یا حتی آرایشگاه برخلاف قوانین عمل کند و حقوق مشتریان را تضییع نماید. در چنین شرایطی قانون مجازات اسلامی و قوانین مرتبط با اصناف، ابزارهایی را برای شکایت و پیگیری حقوقی در اختیار مردم قرار داده است. اما بسیاری از افراد نمی‌دانند چگونه باید از یک واحد صنفی متخلف شکایت کنند و مسیر قانونی آن چیست. در این مقاله از موسسه حقوقی دیوان به صورت جامع مراحل، مراجع و نکات مهم شکایت از اصناف مختلف را بررسی می‌کنیم.
مراحل کلی شکایت از اصناف متخلف
برای شکایت از هر صنف یا حرفه‌ای، چند مرحله کلی وجود دارد:
- جمع‌آوری مدارک: فاکتور خرید، قرارداد، رسید پرداخت، عکس، پیامک یا هر مدرکی که تخلف را ثابت کند.
- ثبت شکایت در مرجع تخصصی: هر صنف مرجع مشخصی برای رسیدگی دارد (سازمان نظام پزشکی، اتحادیه صنفی، تعزیرات حکومتی، دادسرا و …).
- پیگیری حقوقی و کیفری: بسته به نوع تخلف، ممکن است پرونده در دادگاه حقوقی یا کیفری مطرح شود.
- صدور رأی و جبران خسارت: در نهایت رأی مرجع قضایی یا صنفی صادر می‌شود که می‌تواند شامل جریمه نقدی، تعلیق یا لغو پروانه و جبران خسارت شاکی باشد.
مراجع مختلف رسیدگی به شکایات از اصناف
گاهی اوقات شکایت از یک واحد صنفی می‌تواند به سادگی نوشتن یک نامه باشد و گاهی مواقع هم موضوع به قدری پیچیده می‌شود که نیاز به کمک بهترین وکیل مشهد باشد. وقتی از یک واحد صنفی یا شغلی شکایت می‌کنید، بسته به نوع تخلف، مراجع رسیدگی متفاوت هستند. آشنایی با این مراجع باعث می‌شود شکایت خود را از مسیر درست پیگیری کنید و سریع‌تر به نتیجه برسید. مهم‌ترین مراجع عبارتند از:
اتحادیه‌های صنفی
هر صنف زیر نظر یک اتحادیه فعالیت می‌کند. اتحادیه‌ها اولین مرجع برای رسیدگی به تخلفات صنفی هستند. شکایت در اتحادیه معمولاً سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر است.
سازمان تعزیرات حکومتی
اگر شکایت مربوط به گران‌فروشی، کم‌فروشی، تقلب یا تخلفات اقتصادی باشد، سازمان تعزیرات مرجع اصلی است. این سازمان می‌تواند واحد صنفی را جریمه، تعلیق یا حتی پلمب کند.
سازمان نظام پزشکی
در حوزه خدمات درمانی و پزشکی، مرجع انتظامی و تخصصی، سازمان نظام پزشکی است. این سازمان می‌تواند مجازات‌هایی مانند تذکر، تعلیق یا لغو پروانه پزشک متخلف را اعمال کند.
وزارت بهداشت و بهداشت محیط
برای تخلفات مربوط به بهداشت عمومی (مثل رستوران، آرایشگاه، بیمارستان)، بخش بهداشت محیط وزارت بهداشت صلاحیت رسیدگی دارد.
دادسرا و دادگاه‌ها
اگر شکایت جنبه کیفری پیدا کند (مثل کلاهبرداری، قصور پزشکی منجر به مرگ یا آسیب جسمی، یا تخریب عمدی اموال)، باید در دادسرا طرح شکایت شود. همچنین، برای جبران خسارت مالی، دادگاه حقوقی مرجع اصلی است.
سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان
در برخی موارد مانند تخلفات تجاری، فروش کالا یا خدمات معیوب و تضییع حقوق مصرف‌کننده، این سازمان مرجع رسیدگی است.
پلیس راهور و سازمان حمل‌ونقل
در مورد مشاغلی مثل یدک‌کش‌ها یا حمل‌ونقل جاده‌ای، بخشی از شکایات به پلیس راهور یا سازمان‌های حمل‌ونقل شهری و جاده‌ای ارجاع می‌شود.
در عمل، بسیاری از شکایات ابتدا در اتحادیه یا سازمان تعزیرات مطرح می‌شوند و اگر نیاز به پیگیری جدی‌تر باشد، به دادگاه ارجاع داده می‌شوند.
| صنف / واحد صنفی | مراجع اصلی رسیدگی | نوع شکایت‌های رایج | مسیر حقوقی تکمیلی | |
| پزشک | سازمان نظام پزشکی، دادسرای جرایم پزشکی | قصور پزشکی، دریافت هزینه غیرقانونی | دادگاه حقوقی برای مطالبه دیه و خسارت | |
| دندانپزشک | سازمان نظام پزشکی، تعزیرات | قصور درمانی، تعرفه غیرمجاز | دادگاه کیفری و حقوقی | |
| بیمارستان خصوصی | وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی، تعزیرات | تعرفه غیرقانونی، قصور پزشکی، خدمات نامطلوب | دادگاه حقوقی و کیفری | |
| رستوران | اتحادیه رستوران‌داران، بهداشت محیط، تعزیرات | بهداشت غذا، گران‌فروشی | دادگاه کیفری در صورت آسیب | |
| آرایشگاه | اتحادیه آرایشگران، بهداشت محیط | آسیب به مشتری، استفاده از مواد غیربهداشتی | دادگاه حقوقی/کیفری برای خسارت | |
| یدک‌کش | اتحادیه یدک‌کش‌ها، پلیس راهور | دریافت کرایه بیش از نرخ، آسیب به خودرو | دادگاه حقوقی برای مطالبه خسارت | |
| باربری | اتحادیه باربری‌ها، تعزیرات | مفقودی یا آسیب به بار، گران‌فروشی | دادگاه حقوقی یا کیفری در صورت کلاهبرداری | |
| خشکشویی | اتحادیه خشکشویی‌ها | خراب کردن یا مفقودی لباس | دادگاه حقوقی برای خسارت | |
| قالیشویی | اتحادیه قالیشویی‌ها | آسیب یا مفقودی فرش | دادگاه حقوقی برای مطالبه خسارت |
شکایت از پزشک
پزشکان به عنوان صاحبان پروانه طبابت، زیر نظر سازمان نظام پزشکی فعالیت می‌کنند. اگر قصور یا تخلفی رخ دهد، بیمار می‌تواند با شکایت از پزشک، دعاوی خود را در سه مرجع ثبت کند:
- سازمان نظام پزشکی: رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان.
- دادسرای جرایم پزشکی: در صورت بروز صدمات جسمانی یا مرگ.
- دادگاه حقوقی: برای مطالبه دیه یا خسارت مالی.
🔹 مثال: بیماری که به علت تشخیص اشتباه دچار آسیب می‌شود، می‌تواند هم از نظر کیفری (قصور پزشکی) و هم از نظر حقوقی (مطالبه دیه) اقدام کند.
شکایت از دندانپزشک
دندانپزشکان نیز زیرمجموعه سازمان نظام پزشکی هستند. بیشترین شکایت‌ها مربوط به قصور درمانی، دریافت هزینه‌های نامتعارف یا تبلیغات گمراه‌کننده است.
- شکایت در سازمان نظام پزشکی اولین گام است.
- در صورت وارد شدن خسارت، موضوع به دادسرا و دادگاه کیفری نیز ارجاع می‌شود.
- امکان مراجعه به سازمان تعزیرات حکومتی در صورت تخلفات تعرفه‌ای وجود دارد.
شکایت از بیمارستان خصوصی
بیمارستان‌های خصوصی ملزم به رعایت تعرفه‌ها و استانداردهای درمانی هستند. شکایت از آنها در چند حالت رخ می‌دهد:
- اخذ هزینه‌های غیرقانونی → تعزیرات حکومتی.
- قصور پزشکی یا پرستاری → دادسرای ویژه جرایم پزشکی.
- تخلفات مدیریتی یا خدماتی → وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی.
برای مشاوره با وکیل کلاهبرداری در مشهد کلیک کنید
شکایت از رستوران
تخلفات رستوران‌ها بیشتر در حوزه بهداشت مواد غذایی، گران‌فروشی و خدمات نامطلوب است.
- شکایت به اتحادیه رستوران‌داران یا صنوف مرتبط.
- ثبت گزارش به سازمان بهداشت محیط در صورت مشاهده تخلفات بهداشتی.
- پیگیری حقوقی و کیفری در دادگاه و تعزیرات حکومتی.
شکایت از آرایشگاه
تخلفات آرایشگاه‌ها شامل استفاده از مواد غیربهداشتی، دریافت هزینه‌های اضافی یا آسیب به مشتری می‌شود.
- مرجع رسیدگی: اتحادیه آرایشگران.
- در صورت آسیب جسمانی (مثلاً سوختگی یا عفونت)، امکان شکایت کیفری در دادسرا وجود دارد.
- همچنین سازمان بهداشت محیط می‌تواند نظارت داشته باشد.
شکایت از یدک‌کش
یدک‌کش‌ها نیز باید پروانه فعالیت داشته باشند. تخلفات رایج شامل دریافت کرایه بیش از نرخ مصوب یا آسیب به خودرو است.
- شکایت به اتحادیه یدک‌کش‌ها یا سازمان تاکسیرانی/راهور.
- در صورت خسارت، امکان طرح دعوای حقوقی علیه راننده یا شرکت وجود دارد.
بهترین وکیل چک در مشهد فقط با یک کلیک
شکایت از باربری
شرکت‌های باربری مسئول حفظ و انتقال سالم بار هستند. در صورت مفقودی یا آسیب به بار:
- ثبت شکایت در اتحادیه باربری‌ها.
- پیگیری از طریق دادگاه حقوقی برای مطالبه خسارت.
- در صورت کلاهبرداری یا تخلف سنگین، شکایت کیفری در دادسرا.
شکایت از خشکشویی
خشکشویی‌ها موظف به رعایت استاندارد در شست‌وشوی لباس‌ها هستند.
- تخلفاتی مثل خراب کردن لباس، لکه‌گذاری یا مفقودی مشمول شکایت در اتحادیه است.
- امکان شکایت در دادگاه حقوقی برای جبران خسارت وجود دارد.
شکایت از قالیشویی
قالیشویی‌ها نیز زیر نظر اتحادیه فعالیت می‌کنند.
- در صورت آسیب به فرش یا مفقودی آن باید به اتحادیه مراجعه کرد.
- در صورت عدم جبران خسارت، مسیر دادگاه حقوقی باز است.
پیشنهاد دیوان : بهترین وکیل ملکی در مشهد
سوالات متداول (FAQ)
برای شکایت از یک واحد صنفی چه مدارکی لازم است؟
فاکتور خرید، رسید پرداخت، عکس یا فیلم، قرارداد یا هر سندی که تخلف را نشان دهد.
آیا بدون فاکتور هم می‌توان شکایت کرد؟
بله، ولی اثبات تخلف دشوارتر می‌شود. بهتر است شاهد یا مدرک جایگزین داشته باشید.
تفاوت شکایت در اتحادیه و دادگاه چیست؟
اتحادیه بیشتر جنبه انتظامی دارد، اما دادگاه می‌تواند حکم به جبران خسارت یا مجازات کیفری بدهد.
مهلت شکایت از اصناف مختلف چقدر است؟
بسته به نوع تخلف، اما در اغلب موارد باید در اسرع وقت اقدام کرد. تأخیر ممکن است باعث از دست رفتن حق شکایت شود.
آیا می‌توان همزمان به تعزیرات و دادگاه شکایت کرد؟
بله، چون صلاحیت این دو مرجع متفاوت است.
هزینه شکایت چقدر است؟
در اتحادیه‌ها معمولاً رایگان است، ولی برای دادگاه هزینه دادرسی بر اساس مبلغ خسارت محاسبه می‌شود.
اگر واحد صنفی پروانه نداشته باشد چه می‌شود؟
فعالیت بدون پروانه تخلف محسوب می‌شود و می‌توان از طریق تعزیرات و مراجع قضایی اقدام کرد.
